Yüksek gelir getiren katma değerli ürün ihracatında kan kaybeden Türkiye niteliksiz ihracata odaklanarak 3 yılda 1980’lerdeki seviyeye geri döndü.

Türkiye, 2023 için belirlediği 500 milyar dolarlık ihracat ve ilk 10 ekonomi arasına girme hedefini rafa kaldırırken, ihracatta nitelik, rekabette puan kaybediyor. 157.6 milyar dolarla ihracatta zirve yapan 2014’ün ardından, 2015’te 143.8, 2016’da 142.5 milyar dolar olarak gerçekleşen ihracat rakamları, 2017’de toparlanarak yeniden 156 milyar doların üzerine çıkmıştı.

Siyasi ve bölgesel etmenlerin etkisi ile yaşanan bu düşüş, sektörün en büyük hedefi olan katma değerli ve nitelikli ihracatta da yaşanıyor. Başta taşıt ve tekstil olmak üzere lokomotif sektörlerde Türkiye rekabet gücünü kaybederken, bu alanlarda ihracattaki tahtını ise Moldova, Tunus ve Bosna Hersek’e kaptırdı. Yaşanan bu nitelik kaybı ise ihracatçıyı 1980’lerdeki seviyeye götürdü.

ÇEKYA VE MALEZYA FARK ATTI

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) tarafından açıklanan rapora göre, nitelikli ihracat sıralamasında Türkiye 50 ülke arasında 40’ıncı sırada yer alabildi. Japonya, İsviçre ve Singapur’un ilk 3 sırayı aldığı listede, Çekya, Malezya, Filipinler gibi ülkeler nitelikli ihracattaki rekabet güçleri ile Türkiye’yi açık ara geride bıraktı.

Sıralamada, Türkiye ancak Umman, Ürdün ve El Salvador gibi ülkeleri geride bırakabildi. Rapora göre Türkiye özellikle 2014 sonrasında nitelikli ihracatta büyük yara aldı. Türkiye’nin hızlı büyüdüğü 2002-2007 döneminde ihracatın niteliğinde hızlı bir yükselme dönemine girildiğine dikkat çekilen raporda, 2008-2013 dönemindeki duraklamanın ardından, 2014 sonrasındaki gelişmelerin ise Türkiye’yi bu alanda dünya ortalamasının altına sürüklediğine işaret edildi. Rapora göre rekabet gücündeki bu ani düşüş ise Türkiye’yi 1980 öncesi seviyesine geri çekti.

NİTELİKSİZ REKABET

Rapora göre özellikle 2015-2016 yılları arasında Panama, Birleşik Arap Emirlikleri, Hindistan, Tunus ve Rusya’nın nitelikli ve rekabetçi ürün ihracatındaki yükselişi, Türkiye’nin düşüşünü beraberinde getirdi. 85 ülke için hazırlanan analiz sonuçlarına göre Türkiye, 2014 yılında listede 34. sırada iken 2015’te 41., 2016’da 40. sırada yer aldı. 2014 yılında ihracatının niteliği Türkiye’den daha düşük olan Panama, Birleşik Arap Emirlikleri ve Hindistan, Türkiye’nin geçmiş performansını aşarak ilk 34’e girdi. Türkiye ise bu süreçte, nitelikli ürünlerdeki rekabet gücünü kaybedip niteliksiz ürünlerdeki rekabet gücünü artırmaya başladı.  

HEDEFİN 20 SIRA GERİSİNDE

TEPAV raporunda 2016 yılında, cam, makine, tuz, pamuk gibi 22 üründe rekabet gücünün kazanıldığına işaret edilirken, şu tespitler yapıldı: “Bu ürünlerin 12’sinin ihracat niteliği ortalamanın üzerinde. Nitelik bakımından 2014’ten 2016’ya 23.8 puan kaybedilirken 2016’da yeni eklenen ürünlerden ortalamada sadece 2.1 puan kazanıldı. Nitekim Türkiye, bu ürünlerdeki rekabet gücünü koruyabilseydi 2016’da 40. sırada değil dünya ortalamasının üzerinde Polonya yerine 20. sırada yer alacaktı.”