Herkesin gözünden kaçan bir başka ayrıntı ise artık en çok iş yapan ilk 5 müteahhit firması sıralamasında değişiklik olduğuydu.

Toygun ATİLLA yazdı

TÜRKİYE’NİN KARA DELİĞİ: YAP-İŞLET-BORCU HAZİNEYE ÖDET

Patronlar Dünyası ekibi olarak uzun süredir, “Yap-İşlet-Devret” modeli ile kara deliğe dönüşen ihaleleri gündeme getiriyoruz.

Bu ihale modeli ile Türkiye’nin hazinesindeki oluşan milyarlarca dolarlık açığı gözler önüne seriyoruz.

HAZİNEDEN ÖDENEN MİLYARLARCA LİRA 

Öyle ki,

Osmangazi Köprüsü için garanti edilen ödeme 2022 yılı için 688 TL’ydı.

Ancak bu yüksek rakamı hiç bir yolcu karşılayamayacağı için devletin belirlediği köprü geçişi daha ucuz oluyor.

Örneğin 2022’de bu ücret 184,5 TL’ydı Aradaki 503,5 TL’lik farkı ise Hazine tarafından karşılandı.

Yap-İşlet-Devret modeli ile yapılan köprü ve otoyola verilen yüksek geçiş garantileri yüzünden Hazine her yıl milyonlarda dolarlık zarar uğruyor.

Örneğin verilen garantilere göre Avrasya Tüneli’nden 2017-2021 arasında 5 yılda 120 milyonun üzerinde aracın geçmesi gerekiyordu.

Ancak, geçiş sayısı yalnızca 79 milyonda kaldı. Yani geçiş garantisi için verilen hedefin yalnızca yüzde 65’i tutturulmuş oldu. Garanti edilen ama geçmeyen araçların araçların ücreti ise Hazine’nin kasasından şirketlere ödendi.

ŞEHİR HASTANELERİNDE DE DURUM AYNI 

Yap-İşlet-Devret modelinde ihale edilen Şehir Hastaneleri’nde de aynı sorun yaşandı. Garanti edilen “hasta” sayılarının tutturulamaması sonunda hazinenin kasasından milyonlarca lira bu şirketlere ödendi.

DÜNYANIN EN BÜYÜK 250 MÜTEAHHİTLİK FİRMASI ARASINDA YER ALAN TÜRK ŞİRKETLER

Engineering News-Record dergisinin geçtiğimiz hafta yayınlamış olduğu “2023 yılı Dünya’nın en büyük 250 Uluslararası Müteahhidi” listesinde 40 Türk firması olduğunu görünce bu listede yer alan müteahhit firmaları mercek altına aldık.

Şimdi gelelim Dünyada en çok ve en yüksek tutarlı iş yapan Engineering News-Record dergisinin listesine girmeye hak kazanan müteahhitlik firmalarının listesine…

1- Rönesans İnşaat

2- Limak İnşaat

3- Enka İnşaat

4- Yapı Merkez İnşaat

5- Ant Yapı

6- Esta İnşaat

7- Tekfen İnşaat

8- Çalık Enerji

9- Cengiz İnşaat

10- TAV İnşaat

11- Aslan Yapı

12- Gülermak

13- Kuzu Grup

14- Summa Turizm

15-  Alarko

16- Kolin İnşaat

17- Eser İnşaat

18- MAPA İnşaat

19- Onur İnşaat

20- Dekinsan Grup

21- METAG Grup

22- İlk İnşaat

23- MAKYOL İnşaat

24- Yenigün İnşaat

25- Polat Yol Yapı

26- GAP İnşaat

27- Üstay Yapı

28- Yüksel İnşaat

29- İris İnşaat

30- Sembol Uluslararası

31- STFA İnşaat

32- İC İÇTAŞ İnşaat

33- NATA İnşaat

34- SMK Grup

35- Bayburt Grup

36- FEKA İnşaat

37- Zafer Taahhüt

38- Doğuş İnşaat

39- Dorce Prefabrik

TÜRKİYE’DE İLK BEŞ DEĞİŞTİ

Dünyada yaptıkları işlerle ilk 250 arasına giren müteahhit firmalarımıza baktıktan sonra şimdi de yurt içinde durum nedir diye bir bakalım.

2023’ün Eylül’ün de  bu listeye baktığımızda geçmiş yıllardaki ilk beşin değiştiğini söylemek mümkün.

Listenin en tepesinde Akbelen Termik santralindeki “doğa katliamında” ismi gündeme gelen İÇ İÇTAŞ firmasının 1.sıraya oturduğunu görüyoruz. Listedeki bir sürpriz ise ilk beş arasında yer alan Cengiz İnşaatın artık altıncı sıraya düşmüş olması.

İşte 2023 itibariyle Türkiye’de en çok ve en yüksek tutarlı iş hacmine sahip müteahhitlik firmaları:  

1- İÇ İÇTAŞ

2- Kolin

3- Limak

4- Kalyon

5- Yapı Merkez

6- Cengiz

7- Rönesans

8- Bayburt Grup

9- Türkerler inşaat

10- Çelikler Grup

11- MAPA

12- ERG

13- YDA

14- MAKYOL

15- Gülermak

16- Özkar Grup

17- Fernas

18- Yapı&Yapı

19- Taş Yapı

20- TEKFEN

21- Özaltın

22- Nurol

23- Doğuş

24- Söğüt

25- Ahes İnşaat

26- İntekar

27- DEMCE

28- ALARKO

29-İ ntaş

30- Ziver Holding

31- AKM

32- Yüksel

33- Ergünler

34- RSY

35- Nesma İnşaat

36- Onur

37- MET-GÜN Grup

38- Belen İnşaat

39- Özgün İnşaat

YAP-İŞLET-DEVRET-ZENGİNLEŞ

Listenin can alıcı noktası ise bu müteahhitlik şirketlerinin önemli kısmının Türkiye’nin kara deliği haline gelen Yap-İşlet-Devret modeli ihaleler ile varlıklarını arttırmış olmaları.

Listenin en başında yer alan ilk 7 şirketin (İÇ İÇTAŞ, Kolin, Limak. Kalyon ,Yapı Merkez. Cengiz. Rönesans) Yap-İşlet-Devret modeli ihalelerin içinde yer aldığını görüyoruz.

Onların dışında yine bu ihale modelini alan listedeki diğer şirketler de şunlar:  “Türkerler inşaat, Çelikler Grup, YDA, MAKYOL, Gülermak, ERG, Özkar Grup, Fernas, Taş Yapı, Özaltın, Nurol”

Geçtiğimiz hafta Müteahhitler Birliği, “Yurt Dışı Müteahhitlik Hizmetleri Başarı Ödülleri” verdi. Törene Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da katıldı.

Erdoğan, küresel bazda iş yapan ve ENR dergisinin yayınladığı listede dünyadaki 250 müteahhitlik firması arasına giren şirketlere ödüllerini verdi.

MADALYONUN DİĞER YÜZÜ

Şeytan ayrıntıda gizlidir.

Dünyaya açılan ve ilk 250 müteahhitlik firmasını incelediğimizde ise karşımıza bu şirketlerin, Türkiye’de büyük kamu projelerini üstlenen, Yap-İşlet-Devret modeli ile hazine garantili projeler yapan müteahhitlik şirketleri olduğunu görüyoruz.

Yani,

Ülkenin adeta “kara deliği” haline gelen ülke ekonomisi üzerinde ciddi bir kambur oluşturan “Yap-İşlet-Devret” modeli ile zenginleşen müteahhitlik şirketleri artık dünyaya açılmış, daha da zenginleşerek dünya devi olmuşlardı.

Gurur duyuyoruz!

Oysa

Madalyonun bir de diğer yüzü var…

O da,  Orta ve küçük ölçekli kamu ihalelerine giren ve burada piyasa şartları altında rekabet ederek sözleşme imzalayarak iş yapmaya çalışan firmalar.

Ekonomik dalgalanmalar, küresel krizler, artan maliyetler karşısında ezilen bu müteahhitlik firmaları ise yaşam mücadelesi veriyor.

Bu firmaların bir çoğu, Yap-İşlet-Devret modeli zenginleşen şirketlerin aksine ellerindeki işleri de bırakarak “zararın neresinden dönersek kardır” diyerek işleri bırakıp piyasadan çekilme derdindeler.

O halde, yurt dışında işler alıp büyüyen ve dünyada ilk 250 firma arasına giren müteahhitlere ödül veren Müteahhitler Birliğine bir önerim olacak.

Büyük mücadeleler ile ayakta kalmaya çalışan, ekonomik dalgalanmalar, kur farkları, küresel krizler, artan maliyetler karşısında yaşam mücadelesi veren yurt içindeki müteahhitlere de ödül verin.

Bence ödülü en çok onlar hak ediyor…